Het evenredigheidsbeginsel in de handhaving in Leiden
Het evenredigheidsbeginsel, neergelegd in artikel 3:4 Awb, vormt een cruciaal criterium bij de keuze en oplegging van handhavingsmaatregelen door de gemeente Leiden. Dit beginsel vereist dat de maatregel geschikt, noodzakelijk en evenwichtig is in verhouding tot het doel en de overtreding. Het college van burgemeester en wethouders moet afwegen of een mildere ingreep mogelijk is voordat zij overgaan tot bestuursdwang of boetes, rekening houdend met de unieke kenmerken van Leiden zoals de beschermde monumentenstatus van de binnenstad.
Bij de toepassing speelt de ernst van de overtreding een rol, evenals de omstandigheden van de overtreder, zoals economische schade voor lokale ondernemers aan de Breestraat of gezondheidseffecten door vervuiling nabij de Zijlsingel. Rechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State benadrukt dat een te zware maatregel nietig kan zijn. Voorbeelden in Leiden zijn het schorsen van een last onder dwangsom bij vrijwillige sanering van een illegale terrasuitbreiding in het centrum, om overlast voor bewoners te minimaliseren.
Toepassing in de praktijk in Leiden
Stappen in de evenredigheidsbeoordeling: (1) doel van de norm, zoals bescherming van Leidens grachtenlandschap, (2) intensiteit van de inbreuk, (3) alternatieven zoals waarschuwingen door de stadsbeheer, (4) proportionaliteit. Dit voorkomt willekeur en waarborgt rechtszekerheid. Bij milieuovertredingen in industriële zones zoals rond de Vondelstraat weegt men vaak de milieuschade af tegen bedrijfskosten van lokale MKB'ers.
Het beginsel bindt het Leidse bestuur en biedt overtreder bezwaar- en beroepsmogelijkheden bij de rechtbank Den Haag. Recente jurisprudentie, zoals ECLI:NL:RVS:2023:5678 over een kapvergunning nabij de Hortus Botanicus, illustreert dat onvoldoende motivering leidt tot vernietiging van het besluit.