Gevangenisstraf vormt de zwaarste sanctie binnen het Nederlandse strafrecht. De duur varieert van enkele dagen tot levenslang, afhankelijk van de ernst van het delict en individuele factoren, zoals bepaald door de rechter.
Definitie van gevangenisstraf
Gevangenisstraf betekent vrijheidsontneming in een penitentiaire inrichting. Deze straf wordt uitsluitend opgelegd bij misdrijven en is de meest ingrijpende vorm van strafrechtelijke sanctie.
Belangrijke kenmerken
| Kenmerk | Details |
|---|---|
| Soort delict | Uitsluitend misdrijven |
| Kortste duur | 1 dag |
| Langste tijdelijke straf | 30 jaar |
| Levenslange straf | Mogelijk bij ernstige delicten zoals moord of terrorisme |
Strafduur en bepaling
De rechter stelt de lengte van de straf vast binnen de grenzen van de wet, rekening houdend met de aard van het misdrijf en persoonlijke omstandigheden.
Voorbeelden van strafmaxima
| Misdrijf | Maximumstraf |
|---|---|
| Gewone diefstal | 4 jaar |
| Ernstige mishandeling | 8 jaar |
| Doodslag | 15 jaar |
| Moord | Levenslang of 30 jaar |
Voorwaardelijke vrijlating (VI)
Bij straffen langer dan een jaar kan de veroordeelde na het uitzitten van tweederde van de straf voorwaardelijk in vrijheid worden gesteld.
Voorwaarden voor VI
- Automatische vrijlating na 2/3 van de straf
- Algemene voorwaarde: geen nieuwe strafbare feiten plegen
- Mogelijk aanvullende voorwaarden
- Proeftijd: gelijk aan resterende strafduur plus eventuele extra tijd
- Uitstel of intrekking van VI is mogelijk bij overtreding
Levenslange straf in Nederland
In Nederland betekent levenslang in principe een straf voor het leven, maar sinds 2017 bestaat de mogelijkheid tot herbeoordeling.
Herbeoordelingsproces
- Herbeoordeling na 25 jaar detentie
- Beoordeling op kans op recidive en resocialisatie
- Mogelijke omzetting naar een tijdelijke straf
- Gebaseerd op uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM)
Uitvoering van detentie
De straf wordt uitgevoerd in een penitentiaire inrichting (PI), waarbij verschillende regimes gelden.
Soorten regimes
- Huis van Bewaring: voor mensen in voorlopige hechtenis
- Gevangenis: voor definitief veroordeelden
- Beperkt beveiligde inrichting: met meer vrijheden
- Zeer beperkt beveiligd: voorbereiding op terugkeer in samenleving
Verrekening van voorarrest
De tijd die iemand in voorlopige hechtenis heeft doorgebracht, wordt afgetrokken van de uiteindelijke straf (conform artikel 27 Wetboek van Strafrecht).
Mogelijkheden voor verlof en onderbreking
Gedurende de detentieperiode kan een veroordeelde verlof of strafonderbreking aanvragen.
Typen verlof
- Regulier verlof (na een deel van de straf)
- Incidenteel verlof (bij uitzonderlijke situaties)
- Strafonderbreking (maximaal drie maanden)
Veelgestelde vragen over gevangenisstraf
Wat als ik verdacht word van een misdrijf?
Je hebt recht op juridische bijstand, mag zwijgen en de politie dient je rechten toe te lichten. Een verdenking betekent niet dat je schuldig bent.
Hoelang kan ik in voorarrest zitten?
Zonder proces maximaal 10 dagen, daarna moet een rechter het voorarrest verlengen. Het mag niet oneindig duren.
Wat onderscheidt een misdrijf van een overtreding?
Misdrijven zijn zwaarder en kunnen leiden tot gevangenisstraf, terwijl overtredingen vaak met een boete worden afgedaan.
Heb ik altijd recht op een advocaat?
Ja, juridische bijstand is een recht. Als je dit niet kunt betalen, kan gratis hulp worden aangeboden.
Kan ik een uitspraak aanvechten?
Ja, je hebt de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan bij het gerechtshof.
Lokale informatie voor Leiden
Rechtbank: Rechtbank Den Haag, Locatie Leiden
Juridisch Loket: Juridisch Loket Leiden, Stationsweg 46