Gratie betekent dat een straf door de Koning wordt kwijtgescholden of verlaagd. Het is een zeldzame maatregel die alleen in uitzonderlijke situaties wordt toegepast, zoals bij ernstige ziekte of nieuwe feiten.
Definitie van Gratie
Gratie, vastgelegd in artikel 122 van de Grondwet, houdt in dat een straf volledig of deels wordt kwijtgescholden, omgezet in een mildere straf, of dat de voorwaarden worden aangepast. De Koning verleent dit op advies van de minister van Justitie en Veiligheid.
Soorten Gratie
- Kwijtschelding - Volledige of gedeeltelijke annulering van de straf
- Strafvermindering - Omzetting naar een minder zware straf
- Eerherstel - Herstel van reputatie na een definitieve veroordeling
Redenen voor Gratie
Gratie kan worden overwogen om de volgende redenen:
- Ernstige gezondheidsproblemen, zoals een terminale aandoening
- Veranderde omstandigheden na de uitspraak
- Humanitaire overwegingen
- Onevenredige impact van de straf
Aanvraagproces
Een verzoek tot gratie moet worden ingediend bij de minister van Justitie en Veiligheid. De rechter die de straf heeft opgelegd, wordt om advies gevraagd. De minister stelt een voorstel op dat door de Koning wordt ondertekend.
Geen Automatisch Recht
Gratie is geen recht, maar een privilege dat door de Kroon wordt verleend. Slechts een klein aantal verzoeken wordt goedgekeurd, en dan alleen in zeer bijzondere gevallen.
Gratie versus Herziening
Gratie laat de veroordeling intact, maar schrapt of vermindert de straf. Bij herziening wordt de zaak opnieuw onderzocht, bijvoorbeeld bij bewijs van onschuld, en kan de veroordeling worden teruggedraaid.
Veelgestelde Vragen over Gratie
Wie mag gratie aanvragen en hoe werkt dat?
Gratie kan worden aangevraagd door de veroordeelde, diens advocaat of directe familie. Het verzoek moet schriftelijk worden ingediend bij de minister van Justitie en Veiligheid, met een duidelijke uitleg van de redenen, zoals gezondheidsproblemen of humanitaire omstandigheden. Ondersteunende documenten, zoals medische rapporten, kunnen worden toegevoegd.
Hoe groot is de kans op succes bij een gratieverzoek?
De kans op gratie is klein, omdat het een uitzonderlijke gunst is. Jaarlijks worden slechts enkele verzoeken goedgekeurd, vaak bij terminale ziekten of dringende humanitaire redenen. Een goed onderbouwd verzoek kan de kans vergroten, maar succes is niet gegarandeerd.
Wat onderscheidt gratie van herziening?
Gratie verandert niets aan de veroordeling zelf, maar vermindert of schrapt de straf. Herziening betekent dat de zaak opnieuw wordt bekeken, vaak bij nieuw bewijs, en kan leiden tot vrijspraak. Gratie is een koninklijke beslissing, herziening een juridisch traject via de Hoge Raad.
Is gedeeltelijke gratie mogelijk?
Ja, gratie kan gedeeltelijk worden verleend. Dit kan betekenen dat een deel van de straf wordt geschrapt (remissie) of dat de straf wordt omgezet in een lichtere vorm (commutatie), zoals een taakstraf in plaats van gevangenisstraf. De minister bepaalt wat passend is.
Hoe lang duurt de afhandeling van een gratieverzoek?
Het proces kan enkele maanden tot meer dan een jaar duren, afhankelijk van de complexiteit en de benodigde adviezen van bijvoorbeeld de rechter. Bij urgente situaties, zoals een terminale ziekte, kan het sneller gaan. De beslissing wordt schriftelijk medegedeeld.
Relevante instanties in Leiden:
- Rechtbank Den Haag, Locatie Leiden
- Juridisch Loket Leiden, Stationsweg 46