Het principe van ne bis in idem betekent dat niemand tweemaal mag worden vervolgd of gestraft voor hetzelfde feit. Dit belangrijke rechtsbeginsel biedt bescherming tegen herhaalde rechtsvervolging na een definitieve vrijspraak of veroordeling.
Wat houdt ne bis in idem in?
De term betekent letterlijk 'niet twee keer voor hetzelfde'. Dit beginsel, vastgelegd in artikel 68 van het Wetboek van Strafrecht en artikel 4 van Protocol 7 van het EVRM, zorgt ervoor dat een persoon niet opnieuw kan worden berecht voor een feit waarvoor al een onherroepelijke uitspraak is gedaan.
Wanneer is ne bis in idem van toepassing?
Het beginsel geldt onder de volgende voorwaarden:
- Er is een definitieve uitspraak (vrijspraak, veroordeling of ontslag van rechtsvervolging).
- Het betreft exact dezelfde feiten (zelfde moment, locatie en handeling).
- Het gaat om dezelfde persoon als verdachte.
Hoe wordt 'hetzelfde feit' bepaald?
Het draait om de vraag of de feiten in de kern identiek zijn. Bijvoorbeeld, een verkeersincident kan niet eerst als overtreding en later als misdrijf worden vervolgd als het om dezelfde actie gaat.
Uitzonderingen op het beginsel
Ne bis in idem is niet van toepassing in deze gevallen:
- Herziening van een zaak ten nadele van de verdachte bij bewezen fraude in de oorspronkelijke procedure.
- Als nieuwe, onbekende feiten later worden ontdekt.
- Wanneer de eerdere zaak geen formele vervolging betrof.
Strafbeschikking en ne bis in idem
Een strafbeschikking van het Openbaar Ministerie activeert ook dit beginsel. Na acceptatie van de beschikking kan het feit niet opnieuw worden vervolgd, tenzij er verzet wordt aangetekend.
Grensoverschrijdende toepassing
Binnen de EU geldt ne bis in idem ook over de landsgrenzen heen, conform het Schengen-verdrag. Een vrijspraak in bijvoorbeeld Frankrijk betekent dat vervolging voor hetzelfde feit in Nederland niet mogelijk is.
Veelgestelde Vragen over Ne Bis in Idem
Kan ik opnieuw worden vervolgd na een vrijspraak?
Nee, bij een onherroepelijke vrijspraak geldt ne bis in idem, waardoor hervervolging voor hetzelfde feit niet is toegestaan. Dit geldt ook na een veroordeling of sepot. Uitzonderingen zijn zeldzaam, zoals bij fraude in de eerste zaak of nieuwe, cruciale informatie.
Wat als ik een strafbeschikking heb ontvangen?
Een strafbeschikking heeft dezelfde status als een rechterlijke beslissing. Zolang je geen verzet aantekent, is deze definitief en kun je niet opnieuw worden vervolgd voor hetzelfde feit.
Geldt dit beginsel ook na een buitenlandse vrijspraak?
Ja, binnen de EU voorkomt het Schengen-verdrag dat je in Nederland wordt vervolgd voor een feit waarvoor je in een ander EU-land al bent vrijgesproken of veroordeeld. Buiten de EU hangt dit af van lokale wetgeving.
Wat betekent 'hetzelfde feit' precies?
Het gaat om identieke gedragingen op hetzelfde moment en dezelfde plaats. Een vergelijkbaar feit is niet voldoende; het moet exact hetzelfde zijn, zoals een verkeersongeval dat niet dubbel kan worden vervolgd.
Kan een zaak heropend worden bij nieuw bewijs?
In principe niet, tenzij er fraude in de oorspronkelijke zaak was of nieuwe feiten aan het licht komen die eerder onbekend waren. Dit kan leiden tot herziening van de zaak.
Relevante instanties in Leiden: Voor juridische vragen over ne bis in idem kun je terecht bij het Juridisch Loket Leiden (Stationsweg 46). Zaken worden vaak behandeld bij de Rechtbank Den Haag, locatie Leiden.