Niet iedere persoon die een strafbaar feit begaat, wordt ook strafrechtelijk vervolgd. Het Nederlandse strafrecht kent gronden die strafbaarheid uitsluiten, zoals rechtvaardigingsgronden (het feit is niet onrechtmatig) en schulduitsluitingsgronden (de dader is niet verantwoordelijk).
Hoofdcategorieën
Strafuitsluitingsgronden zijn onder te verdelen in twee belangrijke typen.
Verschillen
| Soort | Effect | Resultaat |
|---|---|---|
| Rechtvaardigingsgrond | Verwijdert onrechtmatigheid | Feit wordt niet bestraft |
| Schulduitsluitingsgrond | Verwijdert schuld | Dader wordt niet bestraft |
Rechtvaardigingsgronden
Een rechtvaardigingsgrond maakt het begane feit geoorloofd en daarmee niet onrechtmatig.
Noodweer (art. 41 lid 1 Sr)
Het verdedigen tegen een directe, onrechtmatige aanval.
- Direct: de aanval is gaande of dreigt acuut
- Onrechtmatig: de aanval is niet toegestaan
- Evenredig: de verdediging mag niet te ver gaan
- Alternatief: ontsnappen was geen mogelijkheid
Noodtoestand (art. 40 Sr)
Overmacht als gevolg van een botsing van belangen, waarbij het belangrijkste belang voorop staat.
- Ernstig en acuut gevaar voor een groter goed
- Geen andere oplossing mogelijk
- De gebruikte middelen zijn in verhouding
Wettelijke Regel (art. 42 Sr)
Handelen op basis van een wettelijke regel is niet strafbaar. Denk aan een agent die gepast geweld toepast bij een arrestatie.
Officieel Bevel (art. 43 lid 1 Sr)
Het uitvoeren van een rechtmatig gegeven bevel van een bevoegde instantie is niet strafbaar.
Schulduitsluitingsgronden
Bij schulduitsluitingsgronden is het feit strafbaar, maar wordt de dader geen schuld toegerekend.
Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
Een dader is niet strafbaar als het feit hem niet kan worden toegerekend door een mentale stoornis of gebrek.
- Een psychiatrische evaluatie is nodig
- Kan resulteren in TBS of andere sancties
Noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr)
Het overschrijden van de grenzen van noodweer door intense emoties als gevolg van de aanval.
Psychologische Drang (art. 40 Sr)
Een externe druk waaraan de dader redelijkerwijs niet kon ontsnappen.
Geen Enkele Schuld (avas)
Een ongeschreven regel: de dader heeft alles gedaan wat in zijn macht lag om het feit te vermijden.
Consequenties
| Grond | Beslissing Rechter |
|---|---|
| Rechtvaardigingsgrond | Ontslag van rechtsvervolging (OVAR) |
| Schulduitsluitingsgrond | Ontslag van rechtsvervolging (OVAR) |
Het Inroepen van een Strafuitsluitingsgrond
- De verdachte moet bewijzen dat de grond van toepassing is
- De rechter beoordeelt of aan de voorwaarden is voldaan
- Bij onzekerheid: voordeel voor de verdachte
Veelgestelde Vragen in Leiden
Wat als ik word verdacht van een delict?
Je hebt recht op een advocaat, mag zwijgen en de politie moet je informeren over je rechten. Verdacht zijn betekent niet dat je schuldig bent.
Hoe lang kan ik vastzitten zonder proces?
Maximaal 10 dagen, daarna moet een rechter toestemming geven voor verlenging. Voorarrest heeft een limiet.
Wat onderscheidt een misdrijf van een overtreding?
Een misdrijf is zwaarder en kan leiden tot gevangenisstraf, terwijl een overtreding vaak met een boete wordt afgedaan.
Heb ik altijd recht op juridische hulp?
Ja, juridische bijstand is een recht. Als je het niet kunt betalen, kan het gratis worden aangeboden.
Kan ik een zaak heropenen?
Ja, je hebt de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan bij het gerechtshof.
Lokale Informatie in Leiden
Rechtbank: Rechtbank Den Haag, Locatie Leiden
Juridisch Loket: Juridisch Loket Leiden, Stationsweg 46