Bestuursdwang zonder voorafgaand besluit in Leiden
Bestuursdwang zonder voorafgaand besluit is een middel uit het bestuursrecht waarmee de Gemeente Leiden onmiddellijk kan optreden tegen overtredingen, zonder een officieel besluit vooraf. Dit geldt vooral bij urgente gevallen in de Leidse regio, zoals acute milieuproblemen of veiligheidsrisico's. Het staat in artikel 5:25 Awb en bouwt voort op spoedeisende bestuursdwang. Na ingrijpen volgt alsnog een besluit, zodat inwoners van Leiden bezwaar kunnen maken bij de Rechtbank Leiden.
Wettelijke basis
De Algemene wet bestuursrecht (Awb), afdeling 5.3, regelt bestuursdwang. Standaard vereist een besluit tot toepassing bestuursdwang (artikel 5:24 Awb) een zorgvuldige procedure met inspraak voor burgers. Uitzonderlijk past de Gemeente Leiden bestuursdwang zonder voorafgaand besluit toe volgens artikel 5:25 lid 1 Awb. Strenge voorwaarden gelden:
- Spoedeisendheid: Directe actie nodig, geen tijd voor een besluit (5:25 lid 1 onder a).
- Onbekende overtreder: Overtreder onbekend of niet te traceren (onder b).
- Onmacht overtreder: Overtreder niet in staat snel te handelen (onder c).
- Geringe kosten: Lage uitgaven, verhaald op overtreder (onder d).
Daarna komt een nadere besluit (5:25 lid 2 Awb), gericht aan de overtreder met vermelding van kosten en gevolgen. Tegen dit besluit kunt u bezwaar indienen bij de Gemeente Leiden (artikel 6:3 Awb) of advies inwinnen bij Het Juridisch Loket Leiden.
Wanneer past de Gemeente Leiden dit toe?
Toepassing is beperkt tot crisissituaties in Leiden. Bij spoed moet de gemeente bewijzen dat uitstel ernstige schade veroorzaakt, zoals aan gezondheid, veiligheid of het milieu in de stad. Achteraf moet verantwoording worden afgelegd; foutieve dwang kan door de Rechtbank Leiden worden vernietigd.
Praktijk in Leiden: bij een illegale vuilstort in de Maresingel ruimt de gemeente direct op en spoort later de dader op. Bij kleine ingrepen, zoals verwijderen van flyers op Leidse straatlantaarns, is geen voorbesluit nodig.
Verschil met bestuursdwang met voorafgaand besluit
Hier een overzicht van de verschillen:
| Aspect | Met voorafgaand besluit (art. 5:24 Awb) | Zonder voorafgaand besluit (art. 5:25 Awb) |
|---|---|---|
| Toepassing | Alleen na formeel besluit | Direct, achteraf besluit |
| Voorwaarden | Geen spoed vereist | Spoed, onbekend, onmacht of geringe kosten |
| Hoor en wederhoor | Ja, voor besluit | Nee vooraf, wel achteraf |
| Bezwaarmogelijkheid | Voorafgaand voorlopige voorziening | Tegen nadere besluit |
| Kostenverhaal | Ja, in besluit | Ja, achteraf vastgesteld |
Zonder voorbesluit heeft de burger minder directe bescherming, maar de Awb biedt compensatie via het nadere besluit.
Praktijkvoorbeelden in Leiden
Voorbeeld 1: Spoedeisende situatie. Asbestafval gedumpt in het Leidenarenbos. De Gemeente Leiden ruimt direct op tegen gevaar voor wandelaars. Later besluit met kosten (€5.000) aan de overtreder.
Voorbeeld 2: Onbekende overtreder. Wildplakposters op borden rond de Breestraat. Gemeente verwijdert ze meteen; plakker anoniem. Bij identificatie via camerabeelden volgt een besluit met boete.
Voorbeeld 3: Geringe kosten. Marktkraam blijft te lang staan op de Leidse markt. Handhaving sleept weg (kosten €150). Achteraf factuur, geen voorbesluit.
Deze gevallen tonen de effectiviteit voor Leiden, met behoud van burgerrechten.
Rechten en plichten als inwoner van Leiden
Rechten:
- Informatie: Directe melding van dwang en nader besluit (5:25 lid 2 Awb).
- Bezwaar en beroep: Binnen 6 weken tegen nadere besluit (art. 6:7 Awb) bij Rechtbank Leiden. Vraag voorlopige voorziening aan; advies via Het Juridisch Loket Leiden.
- Kostenbetwisting: Bewijs onschuld of onrechtmatigheid.
Plichten:
- Direct handelen om dwang te vermijden.
- Kosten voldoen, tenzij onterecht.
- Meewerken aan onderzoek.
Bij onrechtmatige dwang: eis schadevergoeding (art. 8:88 Awb) bij de Rechtbank Leiden.
Veelgestelde vragen
Kan ik in Leiden voorkomen dat bestuursdwang zonder besluit wordt toegepast?
Ja, door snel zelf op te treden. Volg handhavingsadvies op en vraag uitstel. Bij echte spoed in Leiden is dit lastig.
Wat als ik de kosten niet eens ben in Leiden?
Bezwaar tegen nadere besluit bij Gemeente Leiden. Gebruik bewijs zoals foto's. Rechtbank Leiden toetst streng; raadpleeg Het Juridisch Loket Leiden.
Moet de Gemeente Leiden altijd een nadere besluit sturen?
Ja, spoedig. Bij uitblijven: spoor aan of stap naar rechter voor nietigheid.