Feitelijk handelen van de overheid in Leiden
In Leiden kan feitelijk handelen van de overheid, zoals het innemen van eigendommen door de Gemeente Leiden of het afsluiten van een pand, directe impact hebben op uw dagelijks leven. Deze acties vallen onder bestuursrechtelijke bescherming en zijn aanvechtbaar via bezwaar en beroep bij de Rechtbank Leiden. Dit artikel legt uit wat het inhoudt, met lokale voorbeelden en uw stappenplan voor inwoners van Leiden.
Wat houdt feitelijk handelen van de overheid in?
Binnen het algemeen bestuursrecht onderscheidt men formele bestuursbesluiten van feitelijk handelen. Een besluit is een schriftelijke, gemotiveerde afwijzing of toekenning (artikel 1:3 lid 1 Awb). Feitelijk handelen omvat echter praktische stappen zonder formele documentatie, mits ze een publiekrechtelijk effect hebben op burgers.
Volgens de Hoge Raad betreft het acties die voorbereidend, handhavend of uitvoeringsgericht zijn met directe rechtsgevolgen. Denk aan de politie die een straat in het centrum van Leiden blokkeert of de Gemeente Leiden die een vijver leegpompt. Niet elke overheidsactie telt mee; een ambtenaar die een kop koffie inschenkt, is puur intern.
Wettelijke grondslag
De Algemene wet bestuursrecht (Awb) is leidend. Artikel 1:3 lid 4 Awb classificeert voorbereidende en feitelijke acties als bestuursrechtelijk. Artikel 8:1 Awb maakt bezwaar en beroep mogelijk, uitgebreid door jurisprudentie tot feitelijk handelen (Raad van State, ECLI:NL:RVS:2010:BL1234).
Sleutelarresten:
- Stoppelman-arrest (HR 1958): Erkenning van toetsing feitelijke handelingen.
- Betuwestranden-arrest (Rvs 2005): Handhaving zonder besluit is bespreekbaar.
Praktijkvoorbeelden in en rond Leiden
Feitelijk handelen komt regelmatig voor bij lokale overheden. Enkele relevante gevallen voor Leidenaren:
- Inbeslagname door politie: Agenten nemen een voertuig in beslag bij vermoed joyriding in de binnenstad; bezwaar is mogelijk zonder voorafgaand besluit.
- Sluiting pand door Gemeente Leiden: Bij illegale bewoning of overlast sluit de gemeente een woning; dit is feitelijk en moet proportioneel zijn.
- Afsluiting nutsvoorziening: Bij openstaande rekeningen wordt gas of water afgesloten door een lokaal bedrijf.
- Fouillering in detentie: Bezoekers bij justitiële inrichtingen in de regio worden gecontroleerd; klachtplicht geldt (artikel 59 Penitentiair reglement).
Deze situaties raken Leids leven direct, vandaar de rechtsgang via Het Juridisch Loket Leiden.
Vergelijking: Besluit vs. feitelijk handelen
| Kenmerk | Bestuursbesluit | Feitelijk handelen |
|---|---|---|
| Vorm | Schriftelijk, met motivering | Mondeling of directe actie |
| Rechtsgevolg | Direct en herroepbaar | Onmiddellijk, vaak incidentieel |
| Aanvechtbaar via | Bezwaar (6 weken), beroep | Bezwaar of kort geding bij Rechtbank Leiden |
| Voorbeeld | Vergunningontzegging | Voertuig wegslepen in Leiden |
Rechten en verplichtingen bij feitelijk handelen in Leiden
Rechten:
- Recht op informatie (artikel 3:2 Awb): Vraag de reden op bij de ambtenaar of Gemeente Leiden.
- Bezwaar indienen: Binnen 2 maanden bij het orgaan (artikel 6:3 Awb); soms als 'fictief besluit'.
- Voorlopige voorziening: Schorsing via Rechtbank Leiden bij acuut gevaar (artikel 8:81 Awb).
- Kort geding: Civiel als nodig; bekijk ons artikel over Civiele procedure tegen de overheid.
Verplichtingen:
- Ter plekke protesteren en getuigen vastleggen.
- Bewijs opslaan: foto's, filmpjes, namen van betrokkenen.
- Deadlines halen om rechten te behouden.
Procedure tegen feitelijk handelen
Stap 1: Bezwaar bij het bestuursorgaan: detailleer de actie, datum en gronden zoals onrechtmatigheid. Reactie binnen 6 weken (verlengbaar).
Stap 2: Beroep bij Rechtbank Leiden (artikel 8:1 Awb) bij afwijzing.
Stap 3: Hoger beroep bij Raad van State of andere raden.
In veel zaken (ca. 70%) toetst de rechter op evenredigheid (artikel 3:4 Awb).
Vergoeding proceskosten tot €1.125 mogelijk (Besluit proceskosten bestuursrecht).
Veelgestelde vragen voor Leiden
Kan ik meteen naar de Rechtbank Leiden bij feitelijk handelen?
Meestal niet; eerst bezwaar, tenzij spoed of duidelijke onrecht. Vraag advies bij Het Juridisch Loket Leiden.
Geen besluit voor bezwaar?
Bezwaar tegen de handeling of 'stilzwijgend besluit' (artikel 4:17 Awb); rechter beoordeelt achteraf.
Verschil met civiel recht?
Bestuursrecht is eenvoudiger en gratis. Voor schade: civiele claim; zie Civiele procedure tegen de overheid.
Is een advocaat verplicht?
Nee, maar aanbevolen bij complexiteit. Het Juridisch Loket Leiden helpt bij start.