Geïnformeerde toestemming houdt in dat een arts u volledig moet informeren over een medische behandeling en uw goedkeuring moet verkrijgen. Als dit niet gebeurt, kan de arts juridisch verantwoordelijk worden gesteld.
Wat houdt geïnformeerde toestemming in?
Geïnformeerde toestemming verwijst naar de bewuste instemming van een patiënt met een medische procedure. Een arts is verplicht om:
- U te informeren over de beoogde behandeling
- Mogelijke alternatieven toe te lichten
- Risico’s en neveneffecten te bespreken
- Uw expliciete toestemming te vragen
Verplichtingen van de arts
De arts moet u gedetailleerd informeren over de volgende aspecten:
| Onderwerp | Uitleg |
|---|---|
| Soort behandeling | Wat de procedure precies inhoudt |
| Doelstelling | Wat men hoopt te bereiken |
| Risico’s | Kans op complicaties of bijwerkingen |
| Alternatieve opties | Andere mogelijke behandelingen |
| Gevolgen van niet-behandelen | Wat er kan gebeuren zonder ingrijpen |
Wanneer is een arts aansprakelijk?
Als geïnformeerde toestemming ontbreekt en een risico zich voordoet, kan een arts aansprakelijk zijn indien:
- U niet op de hoogte bent gesteld van het risico dat zich voordeed
- U bij kennis van dit risico een andere keuze had gemaakt
- De ontstane schade direct verband houdt met het onbesproken risico
Bewijslast
Het bewijs voor geïnformeerde toestemming ligt bij de arts:
- Een ondertekend toestemmingsformulier geldt als bewijs
- Notities in het medisch dossier kunnen dit ondersteunen
- Bij afwezigheid hiervan moet de arts aantonen dat informatie is verstrekt
Uitzonderlijke situaties
In sommige gevallen is geïnformeerde toestemming niet nodig:
- Bij spoedeisende situaties (bijvoorbeeld als de patiënt bewusteloos is)
- Als de patiënt aangeeft geen informatie te willen ontvangen
- Als informatie verstrekken ernstige schade zou veroorzaken (therapeutische uitzondering)
Ik heb een formulier ondertekend, maar begreep de risico’s niet. Is dit geldige toestemming?
Het gaat niet enkel om de handtekening, maar om of u de informatie echt heeft begrepen. De arts moet controleren of de uitleg duidelijk voor u was.Welke risico’s moet een arts vermelden?
Alle risico’s die uw beslissing kunnen beïnvloeden, inclusief zeldzame maar ernstige complicaties. Richtlijnen per medisch vakgebied specificeren dit verder.Kan ik een claim indienen als de behandeling goed verliep, maar ik niet geïnformeerd was?
Zonder schade is er geen basis voor een claim. U kunt wel een klacht indienen bij de zorginstelling. Schadevergoeding vereist dat een onbesproken risico zich heeft voorgedaan.Veelgestelde vragen
Is een handtekening altijd nodig voor geïnformeerde toestemming?
Nee, een handtekening is niet verplicht, maar het dient als sterk bewijs. De arts moet kunnen aantonen dat u goed bent geïnformeerd en vrijwillig instemde, bijvoorbeeld via dossiernotities of mondelinge overeenstemming.
Wat te doen als ik denk dat ik onvoldoende ben geïnformeerd?
Controleer uw medisch dossier op relevante aantekeningen. Bij gebrek aan bewijs van geïnformeerde toestemming kunt u een klacht indienen bij de zorgverlener of klachtencommissie. Bij schade door een onbesproken risico kunt u juridische stappen overwegen via een advocaat in medisch recht.
Geldt dit ook voor eenvoudige ingrepen, zoals bloedprikken?
Ja, voor elke medische handeling is geïnformeerde toestemming nodig. De arts moet uitleggen waarom de handeling nodig is en welke risico’s eraan verbonden zijn, ook bij routineprocedures. U mag altijd extra vragen stellen of weigeren.
Kan ik mijn toestemming later intrekken?
Ja, u kunt op elk moment uw toestemming intrekken, ook tijdens een behandeling. Dit moet duidelijk en tijdig aan de arts worden gemeld. De behandeling wordt dan stopgezet, tenzij dit direct gevaar oplevert voor uw welzijn.
Wat als een ‘zeer zeldzaam’ risico toch optreedt?
De arts moet alle relevante risico’s bespreken, ook zeldzame maar ernstige. Als een onbesproken risico zich voordoet, kan de arts aansprakelijk zijn. De rechter beoordeelt of u anders had besloten bij kennis van dit risico.
Hoe weet ik of ik voldoende ben geïnformeerd?
Vraag uzelf af: had ik deze behandeling gekozen als ik alle risico’s en alternatieven kende? Als u twijfelt, bespreek dit met uw arts of zoek juridisch advies.
Relevante instanties in Leiden:
- Rechtbank Den Haag, Locatie Leiden: Voor juridische geschillen over medische aansprakelijkheid.
- Juridisch Loket Leiden: Stationsweg 46, voor gratis juridisch advies over informed consent en andere zorgkwesties.