Wet in formele zin
Een wet in formele zin is een algemeen verbindend voorschrift dat formeel wordt vastgesteld door de hoogste wetgevende macht in Nederland: de Koning en de Staten-Generaal. Dit maakt het anders dan lokale regels van de Gemeente Leiden of besluiten van ministers. Voor Leidenaren vormt het de ruggengraat van het rechtssysteem, vooral relevant bij geschillen met de gemeente of bij bestuursrechtelijke procedures bij de Rechtbank Leiden.
Definitie en uitleg van wet in formele zin
In het Nederlandse recht onderscheiden we wet in formele zin van wet in materiële zin. De formele wet komt tot stand via het parlementaire proces met inspraak van de Tweede en Eerste Kamer. Deze wetten staan bovenaan de hiërarchie van normen, direct na de Grondwet, en binden iedereen – inclusief de Gemeente Leiden. Ze zijn essentieel voor Leidenaren die overheidsbesluiten willen toetsen, bijvoorbeeld bij lokale vergunningen.
Alleen via een nieuw wetgevingsproces kunnen ze worden veranderd. Bij de Rechtbank Leiden speelt dit een rol bij het beoordelen of gemeentelijke besluiten binnen deze kaders vallen.
Wettelijke basis
Volgens artikel 1:1 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) is een wet in formele zin: "koninklijk besluit houdende algemene regels van algemene werkingssfeer, vastgesteld met algemene middel van wetgeving, alsmede besluit houdende algemene regels van algemene werkingssfeer van de beide Kamers der Staten-Generaal voorzien van koninklijke instemming."
De Grondwet ligt hieraan ten grondslag: artikel 91 regelt de vaststelling door Koning en Staten-Generaal, en artikel 87 de Kamers-procedure. In Leiden is dit cruciaal voor delegatie van bevoegdheden aan de gemeente; alleen formele wetten mogen dit doen (zie algemeen verbindende voorschriften).
Verschil tussen wet in formele zin en wet in materiële zin
Formele wet gaat over de procedurele vorm, materiële over de inhoud (algemene regels). Vergelijking:
| Aspect | Wet in formele zin | Wet in materiële zin |
|---|---|---|
| Formele wetgever | Koning en Staten-Generaal | Ministers, provincies, Gemeente Leiden |
| Voorbeeld | Wegenverkeerswet 1994 | Gemeentelijk besluit over parkeren in Leiden |
| Rangorde | Hoogste (na Grondwet) | Lager, ondergeschikt |
| Toetsing | Alleen door Grondwet | Aan hogere normen, incl. formele wet |
Praktijk in Leiden: een APV van de Gemeente Leiden mag niet botsen met een formele wet.
Praktische voorbeelden voor Leiden
Stel, u krijgt een boete voor parkeren in het centrum van Leiden. De basisregels staan in de Wegenverkeerswet 1994 (formele wet), terwijl boetebedragen uit een ministerieel besluit komen – maar moeten binnen die wet passen.
Of de Gemeente Leiden weigert uw parkeervergunning: beroep u op de Awb (formele wet) bij de Rechtbank Leiden. Tijdens corona waren tijdelijke wetten, zoals de Tijdelijke wet coronamaatregelen horeca, snelle formele wetten voor lokale ondernemers in Leiden.
Rechten en plichten rondom wet in formele zin
Rechten van Leidenaren:
- Recht op democratische wetgeving: wetten worden openbaar gemaakt en gepubliceerd.
- Recht op rechterlijke toetsing: de Rechtbank Leiden controleert of lokale regels passen (Awb art. 8:52).
- Recht op bekendmaking in het Staatsblad.
Plichten:
- Houd u aan deze wetten (Grondwet art. 11).
- Oefen invloed uit via verkiezingen.
De Gemeente Leiden moet binnen formele wetten blijven, anders is een besluit ongeldig.
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil met een algemeen verbindend voorschrift?
Een AVV kan materieel zijn, zoals een Leidse verordening. Formele wet is altijd AVV, maar niet omgekeerd. Zie algemeen verbindende voorschriften.
Kan de burgemeester van Leiden een wet in formele zin maken?
Nee, alleen Koning en Staten-Generaal. Burgemeester maakt lagere AVV's, zoals noodverordeningen, passend bij formele wetten.
Hoe controleer ik of iets een wet in formele zin is?
Check Staatsblad of wetten.overheid.nl. Parlementaire goedkeuring? Dan ja. Gebruik hiërarchie van normen.
Wat als een besluit strijdig is met een wet in formele zin?
Nietig of vernietigbaar. Dien bezwaar in bij de gemeente en beroep bij Rechtbank Leiden (Awb).
Tips en aanbevelingen voor Leidenaren
- Raadpleeg wetten.overheid.nl voor officiële teksten.
- Bij geschil met Gemeente Leiden: controleer op formele wet en zoek advies bij Het Juridisch Loket Leiden.
- Blijf op de hoogte via de Tweede Kamer en lokale nieuwsbronnen over impact op Leiden.